کمتر پیش میآید یک روز در حال تدریس یا کار در مغازه کسی درباره مزایای این قالب یا آن قالب و دلیل انتخاب یک برند یا مدل خاص از من سوالی نپرسد. دالیل خوبی برای آن هست. قالب هم مثل نخ پشه بافی است.
سایزبندی قالب و ترکیبهای مختلف در ساخت آنها انگار به طور عمد پیچیده شده اند. پس بگذارید تالش خودم را برای توضیح آنها بکنم.
برای این که مطمئن باشم جواب سوال ها به خوبی داده می شود، در هنگام نوشتن این مقاله ده قلاب متفاوت سایز 14 را روی میز گذاشته ام.
در این میان هیچ دو قلابی از نظر سایز، طول یا اندازه شبیه هم نیستند و وقتی به آنها نگه می کنم نمی فهمم چرا این قدر تفاوت بینشان هست. پس بگذارید از اول شروع کنیم و در باره سایزبندی
قلاب ها صحبت کنیم.
برای درک تفاوت های نهفته در سایزها و سبک های مختلف قلاب، اول باید بخش ها تشکیل دهنده قلاب را تعریف کنیم.
دهانه قلاب (gap که گاهی gape نامیده می شود) فاصله بین نیش تا ساق است.ساق بخش صاف قلاب بین چشم تا خم قلاب است. با این حال بعضی قلاب ها ساق های خمیده یا کوژ دارند که به هیچ وجه صاف نیست.
این قلاب ها شکل بدن لارو و شفیره خیلی از حشرات و همچنین سخت پوستان را شبیه سازی می کنند.
قلاب های خمیده در نمونه های شناوری مثلQuigly Cripple یا Klinkhammer Special باعث می شوند قسمت پشت پشه در سطح آب برجسته شود.
خم: قسمتی که خمیدگی قلاب آغاز می شود و کل قسمت خمیده تا نیش قلاب را در برمی گیرد، است. در قلاب های خمیده، قسمت سا و خم به طور معمول در یک راستا هستند و نمی توان محل مشخصی را به عنوان نقطه تلاقی آن دو در نظر گرفت.
نیش قلاب: قسمت باریک شونده بین نیش تا خار قلاب است و در صورت بدون خار بودن آن نیز همان محدوده را در بر می گیرد.
گلوی قلاب: فاصله/ عمق از نیش تا قسمت داخل خم قلاب است.
چشم قلاب حلقه نیش قلاب است که تیپت را به آن می بندید و می تواند رو به بالا یا پایین و یا صاف باشد (ring eye). چشم های سرپایین از همه رایج ترند، ولی سرصاف ها هم در چند سال اخیر زیاد مورد توجه قرار گرفته اند.
در استریمرها، قلاب های سرصاف بهتر و بیشتر در امتداد تیپت در آب حرکت می کنند و در قلاب های خیلی کوچک، بخش کمتری از قسمت دهانه را می گیرند.
چشم های سربالا در پشه های سنگین تری مثل نمونه های استیل هد و سالمون و پشه های سنتی قزل آلا دیده می شوند.
خار قلاب: برآمدگی تیز و کوچکی در قسمت نیش قلاب است و برای این تعبیه شده که در آمدن قلاب سخت شود. حتی اگر (همان طور که من توصیه می کنم) خار را با انبردست صاف کنید، برآمدگی باقی مانده باعث ماندن قلاب در دهان ماهی می شود. در عین حال می توانید پشه ای را به عنوان دراپر در قسمت خم قلاب اضافه کنید.
قالبهای پیشنهادی برای پشه ها
نیش قلاب بدون شک تیزترین قسمت است، ولی همه می دانیم که بعضی ها تیزتر از بقیه هستند. امروزه بیشتر قلاب ها با روش شیمیایی تیز می شوند. یعنی سازنده بعد از تیزکردن به روش فیزیکی، با استفاده از اسید نیش قلاب را حل و آن را تیزتر می کند.
بعد از تعریف این واژه ها نوبت تبیین ارتباط و نسبت آنها با هم است، به خصوص نسبت دهانه به ساق.
سایز قلاب بر اساس دهانه تعیین می شود. اندازه قلاب ربطی به ساق ندارد، فقط دهانه. بنابراین همه قلاب های سایز 18 باید دهانه
دهانه یکسانی داشته باشند، درست است؟
خب، در یک دنیای بی نقص باید همین طور باشند، اما در دوران بدعت گذاری ها و طراحی های لجام گسیخته، این «استاندارد» خیلی کم به کار گرفته می شود. برای درک درست سایزبندی قلاب، باید با یک قلاب «استاندارد» خیالی شروع کنیم و مقایسه ها را بر آن اساس انجام دهیم.
قلاب استاندارد باید ساقه ای به اندازه دو برابر پهنای دهانه داشته باشد. ما بر اساس این «استاندارد» شروع می کنیم به فهمیدن انواع دهانه و نسبت آنها به هم.
همان طور که پیش تر گفتم، «قلاب استاندارد» واقعا یک افسانه است و در طول سال هایی که پشه بافی کرده ام هیچ وقت با چنین
قلابهای آب شور و اختصاصی
انتخاب قلاب براي پشه هاي قزل آلا تصميم پيچيده اي است ولي اگر بخواهيد براي استيل هد، سالمون، ماهي هاي آب شور، نمونه هاي ماهي ريزه يا پاپر پشه بسازيد کار ساده تري براي انتخاب داريد.
Umpqua U505 يک قلاب 2X-heavy و 4X-long است. از اين رو براي ساقه بلند پاپر جاي کافي دارد، بدون اين که پاپر فضاي دهانه قلاب پر يا روي خم قلاب را بپوشاند.
برآمدگي روي ساق از چرخيدن پاپر روي ساقه جلوگيري مي کند– در صورتي که قلاب اين برآمدگي را نداشته باشد، حتي در صورت استفاده از چسب زياد، فوم پاپر روي بدنه مي چرخد.
در پاپرهاي ساخته شده از موي گوزن، هر دسته مو به طور مجزا روي ساقه پيچيده مي شود، براي همين ساق عادي کفايت مي کند.
قلاب هاي آب شور در مقايسه با قلاب هاي قزل آلا گران ترند و اکثرا از فولاد ضدزنگ rust–resistant ساخته مي شوند. قلاب Umpqua XS420 BN5X FLATS روکش نيکلي سياه دارد تا در برابر تاثيرات آب شور مقاوم باشد.
قلاب هاي آب شيرين با روکش هاي مختلفي ساخته مي شوند. Gamakatsu Octupus قرمز و Daiichi 2553 قرمز به عنوان قلاب عقبي در پشه هاي دنباله دار و دوتکه مثل Intruder و ديگر نمونه هاي استريمر ساقه بلند استفاده مي شوند، چون پشه بافان متوجه شده اند با قلاب هاي ساقه بلند سبک قديم نسبت به پشه هاي دوتکه اي که با قلاب ساقه کوتاه در عقب ماهي هاي بيشتري از دست مي دهند.
بر اساس این الگو، ویژگی هایی مثل بلندی بدنه با عنوان extra-long)XL) یا extra-short) XS)، بزرگی دهانه مثل wide-gap (WG) و ضخامت با عنوان extra-heavy ) XH) یا extra-fine) XF) تنوع زیادی در قلاب های ایجاد می کنند.
قلاب های extra-long (خیلی بلند) ساقی بلندتر از دو برابر پهنای دهانه دارند. معمولا آنها را به صورت 1XL یا 2XL تا 9XL که در قلاب های استریمر دیده می شود مشخص می کنیم.
در این موارد، طول اضافی ساق بر حسب قطر چشم قلاب تعیین می شوند و بنابراین، قلاب 2XL ساقی به اندازه دو دهانه به اضافه دو چشم دارد.
در قلاب های extra-short (خیلی کوتاه) طول بر اساس قطر جشم قلاب کاهش می یابد، به طوری که قلاب 3XS ساقی به اندازه دو دهانه منهای سه چشم دارند.
این تنوع امکان ساخت پشه هایی با طول ها و شکل های مختلف را فراهم و استفاده از بیدهد و کنهد را فراهم می کند، بدون این که دهانه قلاب به شکل نامتناسبی کوچک یا بزرگ شود.
بلند کردن یا کوتاه کردن ساق تا حد زیادی منطقی به نظر می رسد و وقتی با اصل قضیه آشنا باشید به راحتی تفاوت ها را متوجه می شوید، ولی وقتی تغییرات پهنای دهانه وارد بازی شود همه چیز به هم می ریزد.
امروزه در خیلی از قلاب ها پهنای دهانه استاندارد نیست، یعنی از میزان استاندارد یک دوم طول ساق بزرگ تر است (که
در عین حال ممکن است یا ساقی کوتاه تر ساخته شود و قضیه را پیچیده تر کند).
قلاب های wide-gap (دهانه بزرگ) برای پشه هایی که بدنه پرپشت دارند فضای لازم را فراهم می کنند و امکان جای گرفتن قلاب در دهان ماهی را بالا می برند.
دهانه قلاب بر حسب سایز قلاب بزرگ می شود. به طور مثال در قلاب دهانه بزرگ سایز 14، دهانه باید با آن چه در قلاب 12 استاندارد می بینید یکسان باشد. یا دهانه قلاب 2X wide-gap شماره 14 باید با آن چه در سایز 10 استاندارد هست همخوانی داشته باشد.
باید خاطرنشان کنم هیچ وقت قلابی با دهانه کوچک تر از حد استاندارد ندیده ام، ولی انواع بسیاری از شکل های خم قلاب دهانه را کوچک می کنند.
برای این که اوضاع را پیچیده تر کنیم، بگذارید ضخامت مفتول قلاب را هم وارد بازی کنیم. بعضی از قلاب ها با مفتول های ضخیم تر (X-heavy) یا باریک تر (X-fine) از آن چه استاندارد تلقی می شود ساخته شده اند.
بر این اساس، قلاب 1X-heavy سایز 14 از مفتولی ساخته می شود که در حالت عادی برای قلاب استاندارد سایز 12 به کار می رود و قلاب 2X-heavy سایز 14 از مفتولی که عموما برای قلاب استاندارد سایز 10 استفاده می شود.
همان سایز 14 با مفتول 1X-fine از مفتولی ساخته می شود که در حالت عادی برای قلاب استاندارد سایز 16 به کار می رود. بدون شک قلاب های بدنه ضخیم قوی تر و از نظر فیزیکی سنگین ترند و برای ماهی های بزرگ یا پایین رفتن سریع تر پشه در آب استفاده می شوند.
قلاب هایی با بدنه نازک تر می توانند برای شناور نگاه داشتن پشه های خشک کوچک و ظریف مورد استفاده قرار گیرند. از سوی دیگر قلاب هایی که بدنه خیلی کلفت دارند سخت تر در دهان ماهی گیر می کنند و در بعضی موارد، بدنه های نازک برای ماهی های بزرگ و تیپت های ضخیم ناکافی هستند.
بعد از آشنایی با اصطلاحات و سایزبندی ها، بگذارید تفاوت های بین قلاب های خوب و بد را بر شماریم. این موضوع به طور تقریب در همه موارد بستگی دارد به فرآیند ساخت و آبگیری که برای قوی کردن قلاب انجام می شود.
آبگیری فرآیند حرارتی پیچیده ای است که برای قوی تر و الاستیکی تر کردن مفتول به کار رفته در ساخت قلاب استفاده می شود. قلاب هایی که خوب آبدیده نشده باشند شکننده اند و به راحتی می شکنند یا نرم هستند و در دهان ماهی رویایی تان باز می شوند.
من ادعا نمی کنم که از همه مراحل آبدهی اطلاع دارم، چون فقط کسی هستم که چندین کیلومتر نخ را دور قلاب ها پیچیده و آنها را برای ماهی های بی شماری استفاده کرده ام.
می توان گفت هنوز به دنبال قلاب ارزانی هستم که ارزش پیچیدن پشه روی آن را داشته باشد. قلاب های باکیفیت بر خلاف قلاب های ارزان تر صاف یا کج نمی شوند و نمی شکنند.
در واقع قلاب های گران هنوز ارزان ترین بخش و در عین حال مهم ترین لوازمی هستند که می توانید داشته باشید. برای من هیچ چیز بدتر از پیچیدن پشه های عالی روی قلاب های آشغال نیست.
قلاب های مدرن
در سال های اخیر، مسابقه های ماهیگیری باعث شده اند قلاب های سبک مسابقه بسیار محبوب شوند. بر اساس قوانین FIPD/Mouche، نهاد رسمی برگزاری مسابفات بین المللی ماهیگیری با پشه، در این رقابت ها قلاب ها باید کاملا بدون خار باشند.
قلاب هایی که تحت تاثیر این رویدادها شکل گرفته اند در شکل ها و اندازه های مختلفی موجود هستند، اما معمولا دهانه خیلی بزرگ و نیش بلندی دارند تا در غیاب خار بتوانند ماهی را بهتر نگه دارند. به دلایل خاصی، خیلی از آنها سیاه هستند.
ویژگی که به پنهان ماندن آنها کمک می کند ولی
شاید بیشتر جنبه ظاهری داشته باشد تا فنی.
جا دارد از محبوبیت قلاب های سبک jig هم بگویم که آنها هم از مسابقات ماهیگیری نشات گرفته اند. پشه هایی که روی قلاب jig ساخته می شوند و بیدهد تنگستنی سنگینی دارند در آمریکا بسیار پرطرفدار شده اند.
این قلاب ها بیشتر بدون خارند و چشم قلاب به نسبت ساق در زاویه 60 یا 90 درجه قرار دارد. در مدل های 60 درجه دهانه قلاب نمایان تر است ولی برای این که در حالت وارونه در آب حرکت کنند به بیدهد نسبتا سنگین تری نیاز دارید.
مدل های معمولی 90 درجه با اطمینان بیشتری در حالت برعکس حرکت می کنند ولی به خاطر تفییر شکل شدید قلاب، احتمال شکستن یا خم شدنشان بیشتر است.
Jig ها برای به قلاب افتادن ماهی از قسمت بالای پوزه بسیار موثرند. وقتی قلاب در آنجا گیر کند به خوبی سرجایش می ماند و در طول مبارزه و بیرون آوردن ماهی را راحت تر می توانید هدایت کنید.
این یکی از دلایلی است که باعث شده ماهیگیران مسابقه ای از آنها بهره بگیرند. اما مهم ترین مزیت قلاب های jig این است که احتمال کمتری دارد به کف آب گیر کنند.
امیدوارم با این توضیحات توانسته باشیم مفهومی کلی از تاثیرات ترکیب بندی و شکل قلاب روی طراحی پشه به شما ارائه دهم.
قلاب شالوده پشه ای است که می سازید. برای همین باید قلاب را درست اتخاب نمایید. مثل مورد نخ های پشه بافی، برای قلاب ها هم هیچ نوع استاندارد صنعتی پایه ای موجود نیست. برای همین، تولیدکنندگان از سبک ها و اصول متفاوتی استفاده می کنند.
این قوانین کلی با این که در مورد تمامی انواع قلاب صدق می کند، وقتی برای محصولات یک برند مشخص در نظر گرفته شوند دقیق تر خواهد بود، ولی حتی در آن صورت هم همیشه استثناهایی هست. برای بهره گیری از این مفاهیم، این را در نظر داشته باشید. موفق باشید!
Charlie Crawen صاحب Charlie’s Fly Box در کلورادو است و چهار کتاب نوشته که آخری Tying Streamers: Essential Flies and Techniques for Top Patterns است.
