هفته گذشته یکی از همکاران با من تماس گرفت و داستان شوکایی را تعریف کرد که به محض آگاه شدن از حضور او در جنگل شروع کرده بود به فریاد.
در محدوده 30 متری همکارم سعی داشت به او نزدیک شود و از جلو نگاهی به او بیندازد. بعد از این که همکارم را دید پا به فرار گذاشت و در حالی که می دوید بی وقفه فریاد می کرد. او از من پرسید که آیا چنین چیزی شایع است؟
چنین اتفاقی همیشه برای هر دو طرف تجربه ای دراماتیک به شمار می آید و برای انسان هیجان انگیز است. اما برای جواب به سوال همکارم باید بگویم این اتفاقی نیست که هر روز بیفتد ولی آن قدری برای من اتفاق میفتد که داستان او مرا متعجب نمی کند.
شوکاها در مواقع خاصی از سال فریاد می کنند. دلایل قابل قبولی برای وقوع بیشترآن در فاصله بهار تا زمان فحل وجود دارد.
فضای جنگل صدای فریاد را اکو می دهد، ولی چند هفته بعد این صدا همه جنگل را فرا خواهد گرفت. فریاد کردن بدون شک نوعی فرآیند ارتباطی محسوب می شود، اما ارتباط با چه چیز و به چه دلیل؟
صدای هشدار شوکا شامل یک سری فریاد پشت سر هم است. فریاد اول معمولا طولانی تر از بعدی هاست. من برای تقلید فریاد شوکا از «بووووفففف» استفاده می کنم. «ب» با صدایی خشن از ناحیه گلو و «فففف» بدون این بسته شدن کامل لب ها تولید می شود، مثل زمانی که می خواهید «فففف» را طولانی تلفظ کنید.
فریادهای هشدارآمیز چیزی مثل بووووفففف بووفف بووفف بووفف است و می تواند چندین بار تکرار شود. بدین وسیله تمامی گوزن های اطراف از وجود فرد مزاحم آگاه می شوند.
دلیل تولید چنین صدایی هم به احتمال همین است. اگر شوکاها را در حال دور شدن ببینید متوجه خواهید شد کفل آنها هم به اندازه دو برابر اندازه طبیعی بلند شده و این خودش نوع دیگری از هشدار برای شوکاهای دیگر محسوب می شود.
در این مورد، سال ها پیش تحقیقات جالبی صورت گرفته بود. نتایج حاصل با بیشتر نتایجی که ما به عنوان افراد فعال در زمینه شناخت شوکا کسب کرده بودیم مطابقت داشت.
در جایی از متن آمده بود که شوکا حتی وقتی از محققان فاصله داشت و از محدوده دیدشان خارج بود فریاد می کرد. جای تعجب هم ندارد، چون با اطمینان می توان گفت که شوکا با تکیه بر توانایی خارق العاده خود در بویایی از حضور محققان آگاه شده و حتی صدای قدم هایشان در حین حرکت در میان درختان را از آن فاصله شنیده؛ این نشانه ها برای این که شوکا را وادار به فریاد و هشدار کند کافی بوده است.
با این که در تحقیق بیان نشده، من مطمئنم محققان می دانستند این تنها قوه دید نیست که واکنش گوزن ها را به دنبال دارد، بلکه مجموعه ای از توانایی های حسی موجب چنین چیزی می شود.
این نوع فریاد را هنگام عبور از میان درختان جنگل می شنوم. چنین صدایی واکنش شوکا به چیزی مشکوکی است که هنوز نتوانسته شناسایی کند. این چیز می تواند یک گوزن رقیب نر یا ماده باشد.
ماده ها، هم وقتی بچه دارند و هم در زمان فحل، خیلی به قلمرو خود حساس می شوند. البته این می تواند واکنشی باشد به یک رقیب نر که به قلمروی او تجاوز کرده. این فریاد به احتمال صدایی بلند و خشن دارد و به طرف مقابل هشدار می دهد که دارد به یک محل خطرناک نزدیک می شود.
اغلب اوقات همین فریاد کافیست تا رقیب وادار به توقف کند. اگر فریاد شوکای ماده بی اثر باشد- مثل موارد متعددی که همکار من دیده است- هر بار یک قدم به رقیب نزدیک می شود و در هر توقف یک بار با صدای بوف فریاد می کند.
در تلاش برای دیدن مهاجم، سرش را به بالا و پایین یا طرفین حرکت می دهد، تا این که با او رو‌در‌رو شود- و احیانا دعوایی سر بگیرد- یا خوش شانس باشد و به کسی مثل همکار من بر بخورد، که در این صورت بعد از یک صدای هشدار آمیز پا به فرار می گذارد.
این روند ممکن است مدت زیادی ادامه یابد. واکنش مشکوک، صدای فریادی است که من تقلید می کنم. سعی من این است که او را متعاقد کنم تا به من نزدیک شود و بتوانم لحظه ای با او رودر شوم.
تشخیص این که صدای فریاد متعلق به شوکاست یا گوزن تقریبا غیرممکن است؛ صدای شوکاهای بالغ می تواند بسیار شبیه باشد. وقتی صدای گوزن را تقلید می کنید، معمولا شوکا سر می رسد و با فاصله های زمانی مشخصی فریاد می زنند تا ماده مزاحم را از جفت نر خود دور کند.
شوکاها ممکن است خیلی تهاجمی شوند و در حین تقلید صدا به طرفتان بدوند. تقصیری هم ندارند، چون ما داریم سعی در تقلید صدای شوکایی داریم که یک نر را صدا می زند.
اگر به بچه های شوکا زیادی نزدیک شویم هم صداهای هشدارآمیز را می شنویم. بچه ها به فرمان مادر یا به طور غریزی در جای خود می مانند.
شوکا می گریزد و اغلب اوقات سعی خود را می کند تا مطمئن شود او را می بینید و حواستان از بچه ها پرت می شود. در عین حال ممکن است بعد از این که از شما فاصله گرفت در جایی بایستد و به طور متناوب فریاد کند تا همچنان خودش را در محدوده توجه شما نگاه دارد.
خروس کولی هم کار مشابهی می کند و اغلب برای پرت کردن حواس شکارچی ها از لانه، حالت یک پرنده بال شکسته را تقلید می کند.
شوکاهای ماده برای برقراری ارتباط با فرزندان سوت یا جیغ می زند. مدتی پیش گوزن جوانی را دیدم که یک سال از عمرش می گذشت.
در حالی که داشت توسط یک نر بالغ تعقیب می شد مرتبا جیغ های بلند می کشید. او داشت صدایی از خود در می آورد که باید برای کمک خواستن از مادرش استفاده می کرد، ولی حیف که مادرش او را رها کرده بود.
در این موقع از سال، بچه های جدید متولد می شوند و بانوی جوان باید بیاموزد که مادرش دیگر کاری به او ندارد.
